Geschiedenis: kerkhof
Er zijn nog maar weinig gegevens bekend en gepubliceerd over het oude kerkhof en de mensen die daar begraven
liggen. Archiefonderzoek en gesprekken met inwoners zal daar verandering in moeten brengen. Onderstaand enkele
wetenswaardigheden over het 229 jaar oude kerkhof.
Nadat de kerk op 6 november 1782 in gebruik was genomen is het terrein rond de kerk ingericht als kerkhof. Eind van
dat jaar is ook de huidige kerkhofmuur geplaatst. Volgens overlevering heeft op 4 december 1782 de eerste
begrafenis van een kind plaats gevonden.
Na de afbraak van de kerk in 1933 is het terrein van het kerkhof door de jonge boeren weer in orde gebracht. De
fundamenten van de kerk zijn echter in de grond blijven zitten. Het voormalig middenschip werd nu ook in gebruik
genomen om te begraven. Hier liggen voornamelijk familiegraven en enkele graven van geestelijken. De voormalige
sacristie werd niet afgebroken en werd verder gebruikt als lijkenhuisje en voor de opslag van materiaal en
gereedschap om te begraven.
Tijdens de oorlogsjaren zijn de muren en de sacristie ernstig beschadigd door Amerikaanse beschietingen. In de loop
van de zestiger jaren van de vorige eeuw begon het kerkhof vol te raken. Bij de ingebruikname van de gemeentelijke
begraafplaats Anxterveld in 1965 werd het kerkhof gesloten. Met de parochie werd de afspraak gemaakt, dat mensen
die nog op het oude kerkhof begraven wilden worden zich voor een bepaalde datum konden melden. Ook personen die
nog rechten hadden lopen op een graf mochten er nog begraven worden. Inmiddels is er door de gemeente Roerdalen
toestemming gegeven om op het kerkhof weer te mogen begraven.
In 1990 werd besloten het kerkhof te verkopen aan de gemeente. Na veel overleg tussen het bisdom, de gemeente en
het kerkbestuur is de transactie uiteindelijk niet doorgegaan.
Het kerkbestuur moest constateren, dat het gebouw zeer bouwvallig was en dat het opknappen ervan erg veel geld
zou kosten, zeker in verhouding tot een mogelijke toekomstige nuttige functie. Er werd in overweging genomen het
af te breken, waar een aantal parochianen toch moeite mee hadden, waarna ervan werd afgezien. Op aandringen van
de gemeente moest een aantal rijen dakpannen van het gebouw verwijderd worden, vanwege mogelijke gevaarlijke
situaties, wanneer dakpannen naar beneden zouden vallen. Omdat het dak verder niet werd afgedekt heeft dat grote
schade veroorzaakt aan de dakconstructie door inwerking van regen en sneeuw.
Omdat er vanaf december 1965 niet meer werd begraven op het kerkhof had het kerkbestuur geen inkomsten meer uit
dit kerkhof maar wel de lasten. Ofschoon jarenlang een groep vrijwilligers (de zo genaamde schoffelploeg) nog
werkzaamheden verrichtte, liep de onderhoudstoestand van het kerkhof achteruit. Rond 2002 heeft het kerkbestuur
alle rechthebbende van graven aangeschreven om, of grafrechten te gaan betalen, of zelf het grafmonument te
ruimen. Gelukkig heeft een groot aantal rechthebbende positief gereageerd en de grafrechten voldaan. Helaas zijn
door deze actie een aantal, soms zeldzame, graven verdwenen.
Het kerkbestuur is ook van mening dat dit kerkhof moet blijven bestaan, ondermeer omdat het van belang is voor de
geschiedenis van het dorp Vlodrop. Daarom hebben zij ook positief gereageerd op het verzoek van de vrijwilligers
om de status van gemeentelijk monument voor het kerkhof aan te vragen. De status gemeentelijk monument is o.a.
van belang bij het aanvragen van subsidies bij derden. Mede om die reden is in 2008 is de Stichting Renovatie
Begraafplaats opgericht met als doel het onderkomen kerkhof te renoveren.
In opdracht van de stichting is door een architect een renovatieplan ontworpen en een maquette gemaakt. Verder is
het bestuur begonnen met het zoeken naar subsidies om de kosten van de renovatie te kunnen dekken, een en ander
in samenwerking met de Stichting Monumentenwacht.
DE CULTUURHISTORISCHE WAARDE
In de eerste plaats is het kerkhof van belang voor de personen die daar begraven liggen en hun nabestaanden. Maar ook uit cultuurhistorisch oogpunt is het kerkhof voor het dorp Vlodrop van belang. Ondermeer vanwege haar zeldzaamheid, de lokale geschiedenis en de beeldbepaling. Maar ook de vrij gaaf gebleven structuur waarin het oorspronkelijke ensemble van de kerk en kerkhof herkenbaar gebleven zijn. Verder is dit kerkhof nog een van de weinige begraafplaatsen in de regio welke nog in het centrum van het dorp zijn gesitueerd. Dit zijn ook de redenen die de gemeentelijke monumentencommissie heeft doen besluiten om een positief advies af te geven aan B&W van Roerdalen, op de vraag om gedeelten van het kerkhof op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Naast enkele priesters en bestuurders die in het verleden een grote rol hebben gespeeld in de Vlodropse gemeenschap ligt hier ook de Heemkundige en schrijver van het Limburgs volkslied, Gerard Krekelberg, begraven.
DE RENOVATIE
Op initiatief van enkele vrijwilligers is in samenwerking met de Stichting Renovatie Begraafplaats en het
kerkbestuur in september 2010 door deze vrijwilligers begonnen met het herstel en onderhoud van het oude kerkhof.
Uitgangspunt daarbij is het zoveel mogelijk respecteren van de cultuurhistorische waarden en de originele
structuur van het kerkhof.
Als eerste zijn alle grafmonumenten geïnventariseerd, beschreven en gefotografeerd.
Daarna is het dak van de voormalige sacristie voorzien van een tijdelijke afdichting waardoor het gebouw wind en
waterdicht werd en de natte muren konden drogen. De sacristie is ook ontdaan van de klimop. Deze klimop gaf het
geheel een romantisch aanzien maar had ook een verwoestende werking op het muurwerk. Veel tijd is ook besteed aan
het verwijderen van het onkruid op de paden, de lege grafvakken en de graven. Er is begonnen met het beplanten
van deze lege grafvakken met bodembedekkers.
Op diverse plaatsen zijn deze grafvakken voorzien van een omranding van staande stoeptegels.
Vele 10 tallen kubieke meters zand zijn verplaatst om de lager gelegen delen op te hogen en paden te egaliseren.
Enkele grafmonumenten zijn gerestaureerd en een tweetal omgevallen en niet meer te herstellen grafmonumenten
opgeruimd. Enkele niet meer in het geheel passende bomen en struiken zijn verwijderd om later plaats te maken
voor nieuwe exemplaren. Een gedeelte van de fundering van de kerk is vrij gegraven om de contouren van de kerk
in de nieuwe bestrating te kunnen laten terugkomen.
Vanaf de huidige kerk is ca. 100 meter stroomkabel gelegd naar de sacristie zodat op het kerkhof nu ook
elektrisch gereedschap kan worden gebruikt.
Er is een bouwkundige beschrijving gemaakt van de sacristie en de kerkhofmuren met de poorten. In overleg met het
kerkbestuur is een aanvraag voor de status van gemeentelijk monument opgemaakt en ingediend. Deze procedure
loopt nog. Op verzoek van de vrijwilligers is door een gespecialiseerd bedrijf met een graafmachine beton
verwijderd uit diverse graven waarvan de grafmonumenten zijn verwijderd. Van dit beton hadden de vrijwilligers
veel last bij het maken van de plantvakken en het zou ook lastig zijn bij het delven van nieuwe graven. Een
ander gespecialiseerd bedrijf heeft de twee grote dennenbomen die op het kerkhof stonden en voor veel overlast
zorgden, gerooid en de wortelstompen grotendeels weggefreesd. Deze bomen waren volgens deskundigen aan het eind
van hun leven en hadden ook beide een ziekte onder de leden. Begonnen is ook met het opzetten van een
documentatie van de kerk, het kerkhof en de daar door de eeuwen heen begraven personen.
GRAFKELDER EN TOMBE VAN BARON VAN SCHERPENZEEL HEUSCH
Direct naast het oude kerkhof ligt een ommuurd terrein met daarop de graftombe en grafkelder van Baron van Scherpenzeel Heusch en zijn echtgenote. Het terrein met de tombe en grafkelder is eigendom van de gemeente Roerdalen en is een gemeentelijk monument. Met de gemeente Roerdalen is de afspraak gemaakt dat de vrijwilligers ook daar bepaalde werkzaamheden zullen verrichten en dat de gemeente daarvoor een tegenprestatie zal leveren. De toegang tot het terrein van de graftombe is alleen over het kerkhof te bereiken via een klein poortje. Dit poortje is nu in opdracht van de gemeente Roerdalen door vrijwilligers geheel vernieuwd en ook weer voorzien van het wapen van de baron zoals vroeger het geval was. Het was de bedoeling dat het originele poortje zou worden gerestaureerd. Bij nader onderzoek bleek echter dat de restanten in een dermate slechte conditie verkeerden dat herstel niet meer mogelijk was. Ger van Elmpt heeft naar voorbeeld van de oude poort een geheel nieuwe vervaardigd. Van de oude poort is geen afbeelding, compleet met het wapen van de baron bekend. Dit wapen is al jaren spoorloos verdwenen. Bij het Centraal Bureau voor Genealogie is een afbeelding en beschrijving van het wapen van de baron opgevraagd. Bert Schmits heeft met deze gegevens een nieuw wapen geschilderd. De gemeente heeft door een aannemer de beide pilaren laten voegen. In juli 2011 is het nieuwe poortje met wapen geplaatst.
PLANNEN
Het restaureren van de oude sacristie en de muren met poorten is een kostbare zaak. De restauratie van de sacristie heeft de hoogste prioriteit omdat pas na restauratie van dit gebouwtje veel andere plannen kunnen worden uitgevoerd, zoals o.a. het vriendelijker inrichten van het kinderkerkhof. Zolang er nog onvoldoende geld is om deze grotere restauraties te laten uitvoeren kunnen er echter wel al veel werkzaamheden worden verricht door vrijwilligers. Op de planning staan o.a. :
- Het verder uitwerken van de renovatieplannen;
- Het vernieuwen en uitbreiden van de bestrating vanaf de hoofdpoort en het plaatsen van een informatiekast;
- Het aanleggen van een absouteplaats ( afscheidsplaats) op de plaats van de toren van de voormalige kerk;
- Het planten van bomen en plaatsen van een kruis bij de absoute plaats;
- De contouren van de kerk door middel van een afwijkende bestrating zichtbaar maken;
- Het plaatsen van een aantal urnengraven;
- Het verven en plaatsen van enkele banken;
- Het aanpassen van het watertappunt;
- Het verder gaan met het omranden en beplanten met bodembedekkers van de lege grafvakken;
- Het planten van bomen en struiken;
- En natuurlijk het regelmatig onderhouden van paden, graven en groen.
Kortom alles doen om van dit kerkhof weer een waardige begraafplaats te maken waar het ook voor de nabestaanden en andere bezoekers "goed toeven" is En daarmee ook een stuk dorpsgeschiedenis in hout en steen voor het nageslacht te bewaren. Naast deze fysieke werkzaamheden wordt er ook gewerkt aan het verder completeren van de documentatie over de kerk, het kerkhof en de mensen die daar in de loop van de jaren zijn begraven. Voor dit doel zijn we op zoek naar foto's, verhalen en wetenswaardigheden betreffende de kerk, het kerkhof en de personen die daar zijn begraven. Ook foto's waarop maar een heel klein deel van de kerk en/of kerkhof zichtbaar is kunnen voor ons van waarde zijn. Heeft u foto's of informatie, neem dan s.v.p. contact op met Ton Wolswijk, tel.: 0475-402479. U kunt de renovatie van het oude kerkhof steunen door het overmaken van een gift op bankrekening 1466 81 606 t.n.v. de Stichting Renovatie Begraafplaats of door als vrijwilliger daadwerkelijk mee te helpen met allerlei klussen om het oude kerkhof weer in een goede staat te brengen. Tekst: Ton Wolswijk.
